บทบาททางการเมืองของนายควง อภัยวงค์ ตั้งแต่การเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 ถึง 2491

Abstract

วิทยานิพนธ์ฉบับนี้เป็นการศึกษาถึงบทบาททางการเมืองของนายควง อภัยวงศ์ตั้งแต่การเปลี่ยนแปลงการปกครองพ.ศ.2475 ถึง 2491 ซึ่งในช่วงระยะเวลาดังกล่าว นายควง อภัยวงศ์ได้มีบทบาททางการเมืองในตำแหน่งทางการเมืองที่แตกต่างกัน กล่าวคือ ดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีถึง 4 สมัย ดำรงตำแหน่งรัฐมนตรีร่วมในคณะรัฐบาลพระยาพหลพลพยุหเสนา และรัฐบาลจอมพลป. พิบูลสงคราม ดำรงตำแหน่งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรทั้งประเภท 1 และประเภท2 ตลอดจนตำแหน่งหัวหน้าพรรคฝ่ายค้าน คือ พรรคประชาธิปัตย์ ซึ่งเป็นพรรคฝ่ายค้านที่มีชื่อเสียงและมีบทบาทสำคัญในสมัยรัฐบาลนายปรีดี พนมยงค์ และรัฐบาลพลเรือตรีถวัลย์ ธำรงนาวาสวัสดิ์ หลังจากจอมพลป. พิบูลสงครามได้สิ้นสุดอำนาจทางการเมืองเป็นครั้งแรกในปีพ.ศ.2487 นายควง อภัยวงศ์ก็ได้รับการสนับสนุนจากนายปรีดี พนมยงค์ให้เข้าดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีครั้งที่ 1 แต่หลังจากสงครามโลกครั้งที่ 2 สิ้นสุดลงในปีพ.ศ.2488 นายควง อภัยวงศ์ก็ได้กลายเป็นคู่แข่งทางการเมืองของนายปรีดี พนมยงค์ และในช่วงระยะนี้เองเป็นยุคของผู้นำฝ่ายพลเรือน ซึ่งนายควง อภัยวงศ์ก็ได้มีบทบาททางการเมืองเด่นชัดมาก โดยเฉพาะอย่างยิ่งบทบาทสำคัญในฐานะหัวหน้าพรรคประชาธิปัตย์ ซึ่งทำหน้าที่เป็นพรรคฝ่ายค้านในสมัยรัฐบาลนายปรีดี พนมยงค์ และรัฐบาลพลเรือตรีถวัลย์ ธำรงนาวาสวัสดิ์ เมื่อจอมพลป. พิบูลสงครามได้กลับเข้าสู่วงการเมืองอีกครั้งหนึ่งภายหลังรัฐประหาร 2490 นายควง อภัยวงศ์ได้ถูกดึงมาเป็นตัวกลางทำการจัดตั้งรัฐบาลและจากการรัฐประหารนี้เองเป็นผลให้นายปรีดี พนมยงค์ได้ถูกกำจัดอิทธิพลทางการเมืองจนต้องเดินทางลี้ภัยการเมืองออกไปนอกประเทศ ในทัศนะของผู้เขียนนายควง อภัยวงศ์เป็นนักการเมืองผู้หนึ่งซึ่งประสบความสำเร็จในชีวิตทางการเมืองตามรูปแบบการปกครองระบอบประชาธิปไตย โดยอาจพิจารณาได้จากหลังปีพ.ศ.2489 เป็นต้นมานายควง อภัยวงศ์จะได้รับการเลือกตั้งเป็นสมาชิกผู้แทนราษฎรจังหวัดพระนครทุกครั้งโดยมีคะแนนเสียงสูงสุดเมื่อเปรียบเทียบกับผู้สมัครรับเลือกตั้งในจังหวัดพระนครด้วยกัน จนกระทั่งถึงพ.ศ.2501ซึ่งทางการให้ยกเลิกสภาผู้แทนราษฎรและสมาชิกภาพแห่งสภาผู้แทนราษฎร จึงอาจกล่าวได้ว่านายควง อภัยวงศ์เป็นผู้ก่อการหรือเป็นสมาชิกคณะราษฎรเพียงคนเดียวที่มีบทบาททางการเมืองโดยประชาชนเป็นฐานอำนาจ