ซัมเป็ง : แม่แบบในการสร้างสรรค์ระบำพื้นบ้านภาคใต้ตอนล่าง

Abstract

วิทยานิพนธ์เล่มนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาพัฒนาการของการแสดงซัมเป็งจากอดีตถึงปัจจุบัน รูปแบบ และองค์ประกอบการแสดงซัมเป็งเพื่อการอนุรักษ์และการส่งเสริม คุณค่าและบริบททางสังคมของการแสดงซัมเป็ง และหลักการนำท่าทางของซัมเป็งที่นำมาใช้ในการสร้างสรรค์ระบำพื้นบ้านภาคใต้ตอนล่าง โดยดำเนินการศึกษาค้นคว้าจากหนังสือ เอกสาร งานวิจัยที่เกี่ยวข้อง การสัมภาษณ์ศิลปินผู้เชี่ยวชาญในการแสดงซัมเป็ง ผู้สร้างสรรค์ผลงานระบำพื้นบ้านภาคใต้ตอนล่าง และสังเกตการณ์สาธิตและฝึกปฏิบัติจากศิลปินผู้เชี่ยวชาญการแสดงซัมเป็ง จากการศึกษาพบว่าพัฒนาการของการแสดงซัมเป็งปัจจุบันการเต้นซัมเป็งได้มีการเปลี่ยนแปลงไปจากอดีต แต่เดิมเป็นการย่อตัวแตะเท้า แต่ปัจจุบันได้เปลี่ยนมาเป็นย่อตัวเตะเท้าแทน ส่วนเพลงที่ใช้ในการแสดงนั้นจากที่ใช้เพลงช้าได้พัฒนามาใช้เพลงที่มีจังหวะเร็วขึ้น ส่งผลให้ต้องปรับท่าทางของดอกให้เข้ากับเพลงและในปัจจุบันยังมีการปรับท่าทางให้สนุกสนาน เพื่อให้ผู้ชมไม่เบื่อหน่ายในการแสดง รูปแบบและองค์ประกอบการแสดงซัมเป็ง คือ มีรูปแบบลักษณะการแสดงที่มีแบบแผน และมีขั้นตอนในการเต้น ผู้เต้นจะต้องมีสมาธิในการเต้นตลอดเวลา เนื่องจากต้องเต้นเป็นกลุ่ม หากผู้ใดเกิดผิดพลาด ขบวนการหรือขั้นตอนการแสดง ก็จะผิดพลาดทั้งกลุ่ม แบบแผนในการเต้นแตกต่างจากการแสดงอื่น คือ ในการแสดงมีผู้แสดง 4 คน ( 2 คู่) เรียกว่า 1 ดอก ซึ่งในการแสดงจะแสดงกี่ดอกก็ได้ เพราะจะมีการแปรแถวกันเฉพาะในดอกของตนเท่านั้น ซึ่งมีองค์ประกอบในการแสดง คือ นักแสดง นักดนตรี เครื่องดนตรี แต่ในปัจจุบันไม่จำเป็นต้องมีนักดนตรีและเครื่องดนตรีก็ได้ เนื่องจากเทคโนโลยีสมัยใหม่ เข้ามามีการบันทึกเป็นเทปเสียงแทน ปัจจุบันนิยมใช้เพลงซาปินปูดีมัน ที่มีจังหวะสนุกสนานเร้าใจในการแสดง ส่วนการแต่งกายยังคงยึดแบบแผนการแต่งกายตามวิถีชีวิตของคนไทยมุสลิมในสามจังหวัดชายแดนภาคใต้ (แต่ผู้หญิงจะไม่ใช้ผ้า คลุมศีรษะเพื่อความสวยงามในการแสดง)คุณค่าและบริบททางสังคมของการแสดงซัมเป็ง สามารถสร้างความสามัคคีให้เกิดในบุคคลในท้องถิ่น และยังเป็นตัวเชื่อมความสัมพันธ์ที่ดี เนื่องจากสามจังหวัดชายแดนภาคใต้เป็นชุมชนที่มีความหลากหลายในเรื่องของศาสนา วัฒนธรรม แต่การแสดงซัมเป็งทุกคนสามารถแสดงได้ เพราะไม่มีการแบ่งแยกศาสนาและวัฒนธรรมซึ่งนับว่าเป็นสิ่งที่ดีในสังคม การเต้นซัมเป็งมีอิทธิพลต่อระบำพื้นบ้านภาคใต้ตอนล่าง โดยมีหลักการนำท่าทางของซัมเป็งมาใช้ในการสร้างสรรค์ระบำพื้นบ้านภาคใต้ตอนล่าง โดยใช้ลักษณะเด่นของการใช้เท้าในกระบวนการเต้นซัมเป็งมาใช้เป็นโครงสร้างท่ารำหลัก เช่น การแตะปลายเท้าด้านหน้า แตะปลายเท้าด้านข้าง การย่ำแตะ ก้าวชิดก้าว การใช้ศีรษะ คือ หน้ามองผ่านไหล่ หน้ามองคู่ และหน้ามองมือ การใช้ลำตัวในการเต้นซัมเป็ง คือ การเล่นไหล่และการใช้สะโพก การใช้มือจีบนิ้วกลาง จีบไม่ติด การม้วนมือ แล้วนำมาผสมผสานกับการใช้มือของนาฏยศิลป์ไทยเพื่อให้ผลงานการสร้างสรรค์มีรูปแบบใหม่ ผู้ที่เต้นซัมเป็งจนเชี่ยวชาญนั้นสามารถแสดงและสร้างสรรค์ระบำพื้นบ้านภาคใต้ตอนล่างได้อย่างสวยงาม เพราะมีพื้นฐานมาจากการเต้นซัมเป็ง ปัจจุบันการแสดงซัมเป็งยังขาดการสนับสนุนส่งเสริมจากหน่วยงานของรัฐและเอกชน มีคณะที่นำซัมเป็งมาแสดงน้อยมาก และการแสดงก็หาชมได้ยากยิ่งขึ้นแสดงให้เห็นว่าการแสดงที่สวยงามและมีเอกลักษณ์ความเป็นพื้นเมืองภาคใต้กำลังจะสูญหายไป หากยังไม่ได้รับการสนับสนุน