พัฒนาการเรือมอันเร

Abstract

วิทยานิพนธ์เรื่องพัฒนาการเรือมอันเรมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาถึงความเป็นมา พัฒนาการ และการปรับเปลี่ยนรูปแบบของการแสดงเรือมอันเรจากอดีตถึงปัจจุบันที่ปรับปรุงมาจากการละเล่น พื้นบ้านโล้ดอันเรของกลุ่มชาติพันธุ์เขมรจังหวัดสุรินทร์ โดยกำหนดกรอบการศึกษาออกเป็น 2 ส่วน คือ 1) ศึกษาถึงความเป็นมาของโล้ดอันเร (เต้นสาก) ที่มีความสัมพันธ์กับบริบททางสังคมและวัฒนธรรม 2) ศึกษาถึงการปรับเปลี่ยนรูปแบบของเรือมอันเร (จังหวะรำสาก) ที่ประดิษฐ์ขึ้นมาใหม่จากการเล่นโล้ดอันเร ดั้งเดิม ผลการศึกษาพบว่า 1. โล้ดอันเร เป็นการละเล่นพื้นบ้านตามประเพณีเดือนแคแจ๊ด (เดือน 5) ของกลุ่มชาติพันธุ์ เขมรที่มีความสัมพันธ์กับความเชื่อที่เป็นข้อห้ามให้เล่นปีละ 1 ครั้ง มีบทบาทหน้าที่ทั้งต่อปัจเจกบุคคลและ ต่อสังคมโดยรวม การเล่นโล้ดอันเรจะแสดงออกในการกระโดด เต้น รำอย่างอิสระเต็มที่ เป็นการผ่อนคลายความตึงเครียดจากการปฏิบัติภารกิจและต้องรักษาขนบจารีตปฏิบัติอย่างเคร่งครัด (โดยเฉพาะ ผู้หญิง) การแสดงออกจึงเป็นลักษณะขบถข้อห้ามตามประเพณีและยังมีบทบาทในการสร้างความ สมานฉันท์ในชุมชนอีกด้านหนึ่ง ในโล้ดอันเรยังพบอีกว่ามีเอกลักษณ์ที่แสดงออกทางกิริยาท่ารำเต้นที่ เรียกว่า “จังหวะรำสาก” อยู่ 3 ลักษณะ คือ 1) การเข้าสากมี 2 แบบ คือ จืงมูย (ขาเดียว) จืงปีร (2 ขา) 2) ลีลาเข้าสาก มี “เรือมจ๊ะฮ์กะบั๊จฮ์” (รำหมดตัว) “เรือมจ๊ะฮ์เจ๊ะฮ์” (รำต้านลม) 3) รำรอบสาก แบ่งออกเป็น กิริยามือจีบ 2 แบบ คือ ซังก็อตได (จีบกดนิ้ว) ตะเปือนได (จีบขัดนิ้ว) และการทรงตัวมี 2 แบบ คือ “ปัญช็จญ์” (สืบเท้าชิด) “จัญเติ๊จญ์” (โหย่งขา) ซึ่งเอกลักษณ์ในโล้ดอันเรได้ส่งผ่านไปยังเรือมอันเรในช่วง ต่อมา 2. เรือมอันเร เป็นชุดการแสดงที่ประดิษฐ์ขึ้นมาจากโล้ดอันเรและได้เข้าไปเป็นฉากหนึ่งใน งานแสดงของช้างตั้งแต่ปี พ.ศ. 2503 จนถึงปัจจุบัน การศึกษาพบว่ามีการปรับเปลี่ยนรูปแบบ 4 ช่วงใหญ่ๆ คือ 1) การปรับเปลี่ยนให้เป็นศิลปะการแสดง ได้เลือกเอามาเพียง 3 จังหวะ คือ จืงมูย จืงปีรและมะโล้บโดงและยังคงเอกลักษณ์ดั้งเดิมของโล้ดอันเรทั้ง 3 ลักษณะไว้ 2) การหยิบยืมรูปแบบของศิลปะการแสดง ด้วยการนำเอาลีลาทางนาฏศิลป์แบบกรมศิลปากรเข้ามาผสมเพิ่มท่ารำอีก 2 จังหวะ คือ ท่าออก (จืงปีรช้า) และกัจปกา (เด็ดดอกไม้) แต่ยังคงเอกลักษณ์บางอย่างในโล้ดอันเรอยู่ 3) การปรับปรุงท่ารำให้มีแบบแผนทางนาฏศิลป์ด้วยการปรับลีลาท่ารำให้อ่อนช้อย ประณีตตามเกณฑ์มาตรฐานของศิลปะการแสดง อย่างที่กรมศิลปากรกำหนด ได้เพิ่มท่าปะกุมกรู (ไหว้ครู) และท่าเชื่อม เรียบเรียงเพลงที่มีอยู่หลายทำนอง ให้เป็นเนื้อเดียวกันเพื่อให้การแสดงลื่นไหลไม่หยุดชะงัก ตัดเอกลักษณ์บางอย่างในโล้ดอันเรออกไปนำเอกลักษณ์เฉพาะมาปรับลีลาให้มีกิริยาอ่อนช้อย ประณีตขึ้น 4) การแตกหน่อต่อแขนงและแปลงรูป เกิดจากนโยบายทางการศึกษาและวัฒนธรรมที่มุ่งเน้นส่งเสรีมนาฏศิลป์พื้นเมืองอีกทั้งนโยบายการท่องเที่ยว ส่งผลให้เกิดรูปแบบเรือมอันเรขึ้นมา 3 แบบ คือ แบบดั้งเดิม (จังหวะรำสาก) แบบครูนาฏศิลป์ (รำสาก) และแบบประยุกต์ (ลู้ดอันเดร)