บทบาทและลีลาท่ารำนางเมรีในละครนอก เรื่องรถเสน

Abstract

การวิจัยครั้งนี้ เป็นการศึกษาบทบาทและลีลาท่ารำนางเมรีในละครนอก เรื่องรถเสน มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความเป็นมาของการแสดง องค์ประกอบของการแสดง กระบวนท่ารำของนางเมรีตลอดจนการวิเคราะห์ท่ารำและความสำคัญของตัวละครนางเมรีที่มีต่อบริบททางสังคม ผู้วิจัยได้ทำการศึกษาข้อมูลจากเอกสารทางวิชาการที่เกี่ยวข้อง สัมภาษณ์ผู้ที่เคยได้รับบทบาท และศึกษากระบวนท่ารำจากผู้ทรงคุณวุฒิทางด้านนาฏศิลป์ไทย 1 ท่าน ได้แก่ ครูรัจนา พวงประยงค์ ผลการวิจัยพบว่า นางเมรีเป็นนางเอกที่มีลักษณะเป็นนางกษัตริย์ปนความเป็น นางตลาด นางเมรีเป็นลูกบุญธรรมของนางสันธีเป็นมเหสีของรถเสน ซึ่งถือว่าเป็นตัวละครสำคัญในตอนเมรีเมา ที่มีมาตั้งแต่สมัยอยุธยาจนกระทั่งกรมศิลปากรมาจัดทำเป็นบทละครเพื่อนำมาแสดงในรูปแบบละครรำทางนาฏศิลป์ไทย นางเมรีเป็นตัวละครที่มีบุคลิกเป็นนางที่มีความเรียบร้อยด้วยกิริยาวาจาที่นุ่มนวลรูปแบบการรำที่สง่างาม และพูดจาด้วยถ้อยคำสุภาพแต่ท่าทีในการแสดงออกในตอนเมาเหล้าก็จะแสดงท่าทางที่ไม่เรียบร้อย พูดจาเสียงดังท่าทางกระฉับกระเฉงเน้นจังหวะที่แรงว่องไวไม่เน้นท่ารำที่สวยงามมากเกินไปแต่ยังคงรักษาแบบแผนตามหลักทางนาฏศิลป์ไทย นอกจากนี้ยังแทรกท่าทีความตลกขบขันในช่วงที่เมาเหล้าเพื่อสร้างความสนุกสนานให้แก่ผู้ชมตามแบบละครนอก ตัวละครนางเมรีที่มีบทบาทต่อบริบททางสังคม นางเมรีเป็นตัวละครที่สะท้อนให้เห็นคุณความดีในเรื่องคุณธรรม ทั้งในด้านความกตัญญู ความซื่อสัตย์ ความเมตตา และความรักที่นางได้แสดงบทบาทออกมาทางตัวละคร ดังนั้นนางเมรีเป็นตัวละครที่ควรยึดเป็นแบบอย่าง ในเรื่องความเชื่อฟังของบุพการี และเป็นตัวละครที่แสดงความรัก ความจริงใจต่อคนที่ตัวเองรัก แต่ในบทบาทของนางเมรีที่ไม่ควรนำเป็นแบบอย่าง คือการเมาเหล้า ถือว่าเป็นสิ่งที่ไม่ดี การดื่มเหล้าของนางเป็นเหตุทำให้นางไม่เหลืออะไร ทั้งดวงตาของนางสิบสองห่อของวิเศษที่นางสันธีฝากให้เก็บดูแลรักษา แม้กระทั่งคนที่ตัวเองรักก็ได้จากนางไป สิ่งที่เกิดขึ้นนี้ถือว่าการมัวเมาเป็นสิ่งที่ศาสนาไม่สนับสนุน ตามศีล 5 ในข้อ 5