ความสัมพันธ์ระหว่างปัจจัยเสี่ยงกับปัญหาการใช้ยาในผู้ป่วยนอก

Abstract

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาถึงปัจจัยเสี่ยงที่อาจพัฒนาเป็นตัวชี้วัดสำหรับคัดกรองผู้ป่วยนอกที่อาจเกิดปัญหาการใช้ยา ทำการศึกษาในผู้ป่วยนอกทั่วไปของโรงพยาบาลราชวิถีจำนวน 261 รายระหว่างวันที่ 1 ตุลาคม พ.ศ. 2543 ถึง 31 มกราคม พ.ศ. 2544 โดยการคัดเลือกแบบสุ่ม และรวบรวมข้อมูลโดยใช้วิธีการสัมภาษณ์ร่วมกับการศึกษาข้อมูลจากเวชระเบียนผู้ป่วยนอกและใบสั่งยา โดยปัจจัยเสี่ยงที่ศึกษาทั้งหมด 7 ชนิด ได้แก่ การได้รับยาตั้งแต่ 5 รายการขึ้นไปในคราวเดียว การได้รับยาตั้งแต่ 12 มื้อขึ้นไปต่อวัน การปรับเปลี่ยนแบบแผนการใช้ยาตั้งแต่ 4 ครั้งขึ้นไปในระยะเวลา 12 เดือนที่ผ่านมา การมีภาวะของโรคเกินกว่า 3 โรคในคราวเดียว การได้รับยาที่มีดัชนีชี้วัดการรักษาแคบ การได้รับยาที่มีวิธีการบริหารยายาก และผู้ป่วยที่มีอายุตั้งแต่ 60 ปีขึ้นไป ส่วนปัญหาการใช้ยาที่ศึกษาทั้งหมด 6 ประเภท ได้แก่ การได้รับยาที่ไม่สมควรได้รับ ขนาดยาน้อยกว่าขนาดที่ใช้ในการรักษา ขนาดยาสูงเกินกว่าที่ใช้ในการรักษา การเกิดอาการไม่พึงประสงค์จากยา การได้รับยาที่เกิดปฏิกิริยาระหว่างยา และการไม่ได้รับยาตามสั่ง ผลการวิเคราะห์ด้วยสถิติ chi-square พบว่า การที่ผู้ป่วยมีปัจจัยเสี่ยงที่ศึกษาอย่างน้อย 1 ชนิดมีความสัมพันธ์กับการเกิดปัญหาการใช้ยาอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p = 0.000) โดยผู้ป่วยดังกล่าวมีโอกาสเกิดปัญหาการใช้ยามากกว่าผู้ป่วยที่ไม่มีปัจจัยเสี่ยงถึง 5.257 เท่า (OR, 95% Cl = 2.928-9.439) และเมื่อผู้ป่วยมีจำนวนปัจจัยเสี่ยงเพิ่มขึ้นเป็น 2 ชนิด 3 ชนิด และ 4 ชนิด จะมีโอกาสเกิดปัญหาการใช้ยาเพิ่มขึ้นเป็น 6.355 เท่า 6.522 เท่า และ 20.652 เท่า ตามลำดับ ผลการวิจัยนี้แสดงให้เห็นว่าหน่วยงานบริการเภสัชกรรมสามารถนำปัจจัยเสี่ยงที่ทำการศึกษามาพัฒนาเป็นตัวชี้วัดในการคัดกรองผู้ป่วยนอกที่คาดว่าจะมีปัญหาการใช้ยาได้ โดยพิจารณาจากโอกาสเกิดปัญหาการใช้ยาของผู้ป่วย เพื่อให้บริการติดตามดูแลการใช้ยาของผู้ป่วยตามลำดับความสำคัญต่อไป