บทบาทของพื้นที่โล่งว่างในชุมชนแออัด : กรณีศึกษาชุมชนพัฒนาการ 1 และชุมชนคลองด่าน เขตยานนาวา กรุงเทพมหานคร

Abstract

วิทยานิพนธ์ฉบับนี้มีวัตถุประสงค์ในการศึกษาถึงบทบาทของพื้นที่โล่งว่างต่อการดำเนินชีวิตของผู้อยู่อาศัยในชุมชนแออัด เพื่อให้เกิดความเข้าใจถึงลักษณะการใช้พื้นที่ภายใต้ข้อจำกัดในชุมชนแออัด ทำการศึกษาโดยวิธีการสังเกตการณ์และออกแบบสอบถามเป็นหลัก และเพื่อที่จะเก็บข้อมูลจากพื้นที่มาใช้ในการวิเคราะห์เชิงปริมาณ จึงได้กำหนดทบทวนวรรณกรรมและสำรวจพื้นที่จำแนกลักษณะการใช้ประโยชน์พื้นที่โล่งว่างของผู้อยู่อาศัยในชุมชนออกเป็น 2 ลักษณะคือ การใช้พื้นที่เพื่อการจอดหรือวางวัตถุอุปกรณ์ และเพื่อการประกอบกิจกรรม โดยแบ่งวัตถุ อุปกรณ์ที่จอดหรือวางอยู่บนพื้นที่โล่งว่างออกเป็น 4 ประเภทหลักคือ ยานพาหนะอุปกรณ์ประกอบอาชีพ อุปกรณ์เกี่ยวกับครัวเรือน และอุปกรณ์เฉพาะกิจกรรม (อุปกรณ์กีฬาและเครื่องเล่นเด็ก) และแบ่งกิจกรรมออกเป็น 3 ประเภทหลักๆ คือ กิจกรรมจำเป็น กิจกรรมทางเลือก และกิจกรรมสังคม ถึงแม้ว่ากิจกรรมการเล่นของเด็ก ๆ จะจัดเป็นกิจกรรมสังคมประเภทหนึ่ง แต่ในการศึกษานี้ได้ทำการศึกษาแบ่งกิจกรรมของเด็กออกมาเพื่อทำการศึกษาเฉพาะ เนื่องจากเป็นกิจกรรมที่มีลักษณะการใช้พื้นที่เฉพาะ จากการศึกษาพบว่า พื้นที่โล่งว่างในชุมชนแออัดเป็นพื้นที่ที่มีความใกล้ชิดกับการดำเนินชีวิตของผู้อาศัยในชุมชนเป็นพื้นที่มีบทบาทต่อการประกอบกิจกรรมในชีวิตประจำวันและกิจกรรมเพื่อการสันทนาการต่าง ๆ ของผู้อาศัยอยู่ในชุมชนเป็นอย่างมาก โดยบทบาทของพื้นที่โล่งว่างที่จัดได้ว่าเป็นลักษณะเฉพาะของชุมชนแอออัดคือ บทบาทในการเป็นพื้นที่รองรับการใช้ประโยชน์ในการจอดหรือวางวัตถุ อุปกรณ์ที่ล้นออกมาจากตัวอาคารพักอาศัยในชุมชน หรือเพื่อทดแทนพื้นที่ใช้สอยที่ขาดหายไปจากตัวอาคารในชุมชน โดยสภาพทางกายภาพของพื้นที่โล่งว่างที่ไม่ได้รับการออกแบบหรือวางแผนในชุมชนแออัดนั้นมีบทบาทในการส่งเสริมและเป็นอุปสรรคต่อการใช้ประโยชน์ โดยเฉพาะในด้านการปะทะสัมพันธ์ นอกจากนี้ยังพบว่าการที่พื้นที่โล่งว่างในชุมชนแออัดเป็นพื้นที่ที่มีบทบาทในการรองรับกิจกรรมที่หลากหลาย ส่งผลให้พื้นที่โล่งว่างบางส่วนมีการซ้อนทับกันของกิจกรรมเป็นจำนวนมาก และเป็นพื้นที่ที่มีแนวโน้มที่จะก่อให้เกิดความขัดแย้งขึ้นได้ การปรับปรุงหรือพัฒนาพื้นที่โล่งว่างในชุมชนแออัดจะส่งผลต่อการพัฒนาคุณภาพชีวิตและการปะทะสัมพันธ์ของผู้อาศัยในชุมชนแออัดเป็นอย่างมาก โดยการพัฒนาจะต้องอาศัยความร่วมมือและการพัฒนาในหล่ายด้านร่วมกัน ตั้งแต่การจัดการภายในชุมชน ความช่วยเหลือจากหน่วยงานท้องถิ่น การพัฒนาปรับปรุงสภาพทางกายภาพจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง แลเพื่อให้เกิดการพัฒนาในระยะยาว หน่วยงานวางแผนทางด้านกายภาพหรือหน่วยงานวางแผนการใช้ประโยชน์ที่ดินควรจะต้องพิจารณาเอาพื้นที่ที่พักอาศัยหนาแน่นมากนี้เข้าร่วมในการวางแนวทางการพัฒนาพื้นที่ด้วย