การวางแผนการใช้ที่ดิน เพื่อบรรเทาความเสียหายจากอุทกภัยในพื้นที่ลุ่มน้ำชุมพร

Abstract

เนื่องจากพื้นที่ลุ่มน้ำชุมพรเป็นพื้นที่ประสบกับปัญหาอุทกภัยอยู่เสมอ ดังนั้นจึงควรมีการวางแผนเพื่อบรรเทาความเสียหายจากอุทกภัยดังกล่าว การศึกษาครั้งนี้มีจุดประสงค์ (1) เพื่อศึกษาลักษณะของระบบนิเวศลุ่มน้ำ การใช้ที่ดิน การตั้งถิ่นฐาน และสภาพของปัญหาอุทกภัย(2) ศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างการใช้ที่ดินและการตั้งถิ่นฐานกับปัญหาอุทกภัย (3) วิเคราะห์โครงสร้างของปัญหา ผลกระทบ และระดับความรุนแรงของปัญหาอุทกภัย (4) เสนอแผนการใช้ที่ดิน และแผนการตั้งถิ่นฐาน ที่เหมาะสมเพื่อบรรเทาปัญหาอุทกภัย สำหรับขอบเขตของการศึกษาคือ พื้นที่ลุมน้ำชุมพรในอำเภอเมือง ท่าแซะ และปะทิว จังหวัดชุมพร ผลการศึกษา พบว่า ปัญหาอุทกภัยในพื้นที่ลุมน้ำชุมพรเกิดจาก (1) ข้อจำกัดทางธรรมชาติ(Natural Constrains) อันได้แก่ ลักษณะภูมิอากาศ สภาพภูมิประเทศ ลักษณะดิน และสภาพทางอุทกวิทยา และ (2) การกระทำของมนุษย์ (Man - made) อันได้แก่ การบุกรุกทำลายป่า การใช้ที่ดินที่ไม่เหมาะสม การรุกล้ำพื้นที่ที่เคยเป็นแหล่งเก็บกักน้ำตามธรรมชาติ และการตั้งถิ่นฐานของมนุษย์ จากสาเหตุและปัจจัยดังกล่าวก่อให้เกิดอุทกภัย 3 ลักษณะคือ อุทกภัยแบบน้ำบ่าไหลหลากในพื้นที่สูง อุทกภัยแบบน้ำล้นตลิ่งในพื้นที่ริมน้ำ และอุทกภัยแบบน้ำท่วมขังในพื้นที่ที่ราบลุ่ม ซึ่งอุทกภัยทั้ง 3 ลักษณะ มีสาเหตุและระดับความรุนแรงของปัญหาแตกต่างกันโดยเทศบาลเมืองชุมพรเป็นพื้นที่ที่มีระดับความรุนแรงของปัญหามากที่สุด รองลงมาได้แก่พื้นที่ที่ราบลุ่มที่มีปัญหาน้ำท่วมขังในอำเภอเมือง พื้นที่ริมคลองท่าแซะ รับร่อ คลองท่าตะเภาในอำเภอเมือง อำเภอท่าแซะที่มีปัญหาน้ำล้นตลิ่ง และพื้นที่สูงซึ่งมีปัญหาน้ำบ่าไหลหลากในตำบลสลุย หงษ์เจริญ การวางแผนเพื่อบรรเทาอุทกภัยอาศัยแนวความคิดในการจัดการพื้นที่ลุ่มน้ำเพื่อบรรเทาอุทกภัย โดยมีเป้าหมายคือ เพื่อลดความเสียหายของผลกระทบที่เกิดจากปัญหาอุทกภัยให้น้อยที่สุด รายละเอียดของแผนเสนอแนะประกอบด้วย (1) การวางแผนการใช้ที่ดินซึ่งเหมาะสมกับศักยภาพและข้อจำกัดของพื้นที่ โดยแบ่งประเภทการใช้ที่ดินออกเป็น 4 ประเภทใหญ่ๆคือ พื้นที่อนุรักษ์ พื้นที่ฟื้นฟู พื้นที่พัฒนา และพื้นที่ที่มีปัญหาอุทกภัย (2) แผนการตั้งถิ่นฐาน(3) แผนการบรรเทาปัญหาน้ำท่วม และ (4) แผนการพยากรณ์และการเตือนภัย