ดีเอ็นเอบาร์โค้ดของพืชสกุลกระท่อมและการประยุกต์ใช้

Abstract

กระท่อมมีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Mittagymaspeciosa(Korth.) Havil.เป็นพืชในวงศ์ Rubiaceaeพบได้ทั่วไปในภาคกลางและภาคใต้ของประเทศไทย ใบกระท่อมนิยมใช้ในกลุ่มคนใช้แรงงานเพื่อเพิ่มกำลัง ทำให้ทนต่อการทำงานกลางแดดเป็นระยะเวลานาน การแพทย์แผนไทยใช้เป็นยาแก้อาการท้องเสีย แก้ไอ และแก้ปวด การแพทย์แผนปัจจุบันใช้ บำบัดผู้ป่วยที่ติดมอร์ฟื้นสารหลักที่ตรวจพบในใบกระท่อมคือ mitagynine ซึ่งเป็นสารในกลุ่มอัลคาลอยด์แต่เนื่องจากกระท่อมมีคุณสมบัติทำให้เกิดการเสพติดได้ประเทศไทยจึงประกาศห้ามใช้กระท่อม และจัดว่าเป็นยาเสพติดให้โทษประเภทที่ 5 พืชสกุล Miragya ที่พบในประเทศไทยมี 4 ชนิด ได้แก่ กระท่อม [M. speciosa(Korth) Havil ], กระทุ่มโคก [M. hirsuaHavil], กระทุ่มนา [M. diversifolia(Wall. ex G. Don) Havil.] และกระทุ่มขี้หมู[M. rotundifoia(Roxb.) Kuntze.] ปัจจุบันพบการใช้สับสนกันของพืชในสกุลนี้จึงจำเป็นที่จะต้องมีการพิสูจนัเอกลักษณ์ เพื่อทำให้เกิดความปลอดภัยและประสิทธิผลในการใช้ การสร้างลายพิมพ์ดีเอ็นเอจึงเป็นทางเลือกที่น่าสนใจ เนื่องจากเป็นวิธีการที่มีความถูกต้องแม่นยำสูง นอกจากนี้ดีเอ็นเอจะไม่ได้รับผลกระทบจากปัจจัยต่าง ๆ เช่นแหล่งที่อยู่ ฤดูกาล และระยะการเจริญเติบ โตของพืชลายพิมพ์ดีเอ็นเอที่เลือกใช้ ได้เก่ ลายพิมพ์ดีเอ็นเอชนิดเอเอฟแอลพี ( PLFA-Amplified Fragment Length Polymorphism) ซึ่งเป็นลายพิมพ์ดีเอ็นเอที่สร้างจากจีโนมพืช และลายพิมพ์ดีเอ็นเอชนิดบาร์โค้ด (DNsedocrab A) ซึ่งสร้างจากดีเอ็นเอ 4 บริเวณ คือ matK, rbcL, trnH-psbA spacer และ ITSในการศึกษานี้ประสบความสำเร็จในการสร้างลายพิมพ์ดีเอ็นเอ โดยลายพิมพ์ดีเอ็นเอทั้งสองชนิดนี้สามารถใช้พิสูจน์เอกลักษณ์ของพืชในสกุล Mxag๓aได้ รวมถึงใช้แยกกระท่อมออกจาก Minagฑa ชนิดอื่นได้ชัดเจน ซึ่งข้อมูลที่ได้เหล่านี้สามารถนำไปพัฒนาหรือประยุกต์ใช้ในงานตรวจสอบและควบคุมคุณภาพสมุน ไพรต่อไปในอนาคต