การพัฒนาความรอบรู้ทางเทคโนโลยีเพื่อความมั่นคงทางรายได้สุขภาพ และการใช้ชีวิตในสังคมผู้สูงอายุบนฐานวิถีชีวิตใหม่ : รายงานการวิจัย

Abstract

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อสำรวจและอธิบายทักษะการใช้งาน ความรอบรู้ทาง เทคโนโลยี และความสามารถในการจัดการกับการใช้ชีวิตประจำวันแบบฐานวิถีชีวิตใหม่ท่ามกลางการ เปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยีของผู้สูงอายุและผู้ที่จะก้าวสู่วัยผู้สูงอายุ และนำไปสร้างรูปแบบวิธีการ พัฒนาการใช้เทคโนโลยีสร้างรายได้ ดูแลสุขภาพ ดำเนินชีวิตประจำวัน และอยู่ร่วมกันระหว่างรุ่นวัย ใช้ระเบียบวิธีวิจัยแบบผสมผสาน (Mixed Method) โดยใช้การวิจัยเชิงสำรวจ (Survey Research) กลุ่มตัวอย่างรวมทั้งสิ้น 1,424 คน แบ่งเป็นกลุ่มผู้สูงอายุตอนต้นอายุ 60-69 ปี และกลุ่มผู้ที่จะก้าวสู่ วัยผู้สูงอายุ 40-59 ปี ทั้งกลุ่มทั่วไปและกลุ่มเปราะบาง จาก 11 จังหวัดทั่วทุกภูมิภาครวมทั้ง กรุงเทพมหานครและปริมณฑล การสัมภาษณ์เชิงลึก (In-depth Interview) กลุ่มผู้สูงอายุและผู้จะ ก้าวสู่วัยผู้สูงอายุที่ใช้เทคโนโลยีในการหารายได้ ดูแลสุขภาพ ใช้ในชีวิตประจำวัน และสร้าง ความสัมพันธ์ต่างรุ่นวัย รวม 29 คน ผู้มีส่วนได้ส่วนเสียกับการพัฒนาผู้สูงอายุ 22 คน และการ วิเคราะห์เอกสาร (Document Analysis) ที่เผยแพร่บนสื่อออนไลน์ระหว่างเดือนมกราคม ถึง ธันวาคม 2563 นำผลการวิจัยทั้งสามส่วนมาสังเคราะห์สร้างรูปแบบการพัฒนาผู้สูงอายุบนฐานวิถี ชีวิตใหม่ ดำเนินการตรวจสอบข้อเสนอโดยผู้ทรงคุณวุฒิ ผลการวิจัยเชิงสำรวจพบว่า กลุ่มตัวอย่างเกือบครึ่งใช้งานอินเทอร์เน็ตมามากกว่า 5 ปี ส่วนมากมีบัญชีไลน์และเฟซบุ๊กของตนเอง ปรับตัวต่อเทคโนโลยีใหม่อยู่ในระดับปานกลาง ใช้งาน คล่องแคล่วระดับปานกลาง กลุ่มอายุ 50-59 ปี และกลุ่มอายุ 60-69 ปี มีความรอบรู้ทางเทคโนโลยี ระดับปานกลาง ส่วนกลุ่มอายุ 40-49 ปี อยู่ในระดับมาก สามารถใช้ชีวิตแบบฐานวิถีชีวิตใหม่ ด้าน การป้องกันตนเองมิให้ติดเชื้อโควิดได้มากที่สุด รองลงมาคือการพักผ่อนหย่อนใจบนสื่อออนไลน์ และ การนัดหมายผ่านโทรศัพท์มือถือ สำหรับกลุ่มตัวอย่างที่เป็นกลุ่มเปราะบาง จำนวนครึ่งหนึ่งระบุว่าไม่มีอุปกรณ์เชื่อมต่อ อินเทอร์เน็ตเป็นของตนเอง จำนวนครึ่งหนึ่งระบุว่าไม่ใช้อินเทอร์เน็ต ความสามารถใช้เทคโนโลยีอยู่ใน ระดับน้อยที่สุด มีความรอบรู้ทางเทคโนโลยีระดับน้อย สามารถใช้ชีวิตประจำวันแบบฐานวิถีชีวิตใหม่ ด้านการป้องกันตนเองมิให้ติดเชื้อโควิด รองลงมาคือการเปลี่ยนมาพูดคุยผ่านแอปพลิเคชันและดูหนัง ฟังเพลงออนไลน์บ้าง ด้านการใช้เทคโนโลยีหารายได้ของผู้สูงอายุวัยต้นและผู้จะก้าวสู่วัยผู้สูงอายุพบว่า มี รูปแบบการสร้างรายได้จากการสร้างเนื้อหาบนยูทูบ ติ๊กต็อก เปิดเฟซบุ๊กเพจ การขายสินค้าออนไลน์ ทั้งสินค้าทั่วไปและสินค้าที่สร้างจากทรัพยากรในชุมชน การจ้างงานอาชีพอิสระ ด้านการใช้เทคโนโลยีในชีวิตประจำวันพบว่า ผู้สูงอายุมีการใช้ในเรื่องการงาน การ เข้าถึงความช่วยเหลือจากรัฐผ่านแอปพลิเคชัน การเงินการธนาคาร ซื้อสินค้าออนไลน์ ใช้พักผ่อน หย่อนใจ สร้างความสัมพันธ์กับเพื่อน ด้านการใช้เทคโนโลยีดูแลสุขภาพพบว่า ใช้เข้าถึงข้อมูลสุขภาพออนไลน์ ใช้อุปกรณ์และ แอปพลิเคชันดูแลสุขภาพ ใช้ติดต่อแพทย์ในนัดหมายเข้ารับการตรวจติดตามการรักษา การนำระบบ ช่วยเหลือฉุกเฉินมาใช้ดูแลผู้สูงอายุที่อยู่ในภาวะพึ่งพิง ด้านการใช้เทคโนโลยีสร้างความสัมพันธ์ต่างรุ่นวัยพบว่า ใช้แอปพลิเคชันสนทนาพูดคุย กับลูกหลานที่อยู่ห่างไกล สื่อสังคมออนไลน์และเกมเป็นพื้นที่ที่เชื่อมโยงให้ผู้สูงอายุและลูกหลานได้ เข้ามาทำกิจกรรมร่วมกัน เช่น ถ่ายคลิป ถ่ายภาพ เพื่อโพสต์ สอนเล่นเกม ผู้มีส่วนเกี่ยวข้องกับการส่งเสริมการใช้เทคโนโลยีเพื่อผู้สูงอายุประกอบด้วยหน่วยงานรัฐ องค์กรสาธารณะประโยชน์ สื่อ บริษัทธุรกิจ นักวิชาการ โดยมีบทบาท ได้แก่ การดำเนินงานตาม นโยบายรัฐ ให้การศึกษา สร้างเสริมศักยภาพ ให้การดูแลผู้สูงอายุ สร้างสรรค์นวัตกรรมเพื่อผู้สูงอายุ สร้างแรงบันดาลใจ ส่งเสริมด้านการสร้างรายได้ การสร้างองค์ความรู้ ติดตาม และผลักดันนโยบาย เพื่อผู้สูงอายุ งานวิจัยมีข้อเสนอรูปแบบการพัฒนาและส่งเสริมการนำเทคโนโลยีมาใช้เพื่อเตรียม ความพร้อมสังคมผู้สูงอายุฐานวิถีชีวิตใหม่ 4 รูปแบบ ได้แก่ 1) สถาบันสูงวัยเพื่อความมั่นคงทางรายได้ ด้วยตนเองจากเทคโนโลยี 2) สูงวัยไลฟ์สเปียร์เพื่อสร้างการรวมกลุ่มส่งเสริมพัฒนาผู้สูงอายุ 3) สูงวัย ไปด้วยกัน ไม่่ทิ้งกัน เพื่อช่วยเหลือสร้างความเข้มแข็งและลดความเปราะบางของผู้สูงอายุกลุ่ม เปราะบาง 4) สูงวัยสมาร์ตลีฟวิ่ง ระบบช่วยเหลือฉุกเฉินให้ผู้สูงอายุภาวะพึ่งพิงได้รับการรักษาทันท่วงที