พระราชชายา เจ้าดารารัศมี กับนาฏยศิลป์ล้านนา

Abstract

ศึกษาพระประวัติของพระราชชายา เจ้าดารารัศมี ซึ่งมีพระชนม์ชีพอยู่ระหว่าง ปี พ.ศ. 2416-2476 และผลงานทางด้านนาฏยศิลป์ของพระองค์ท่าน โดยศึกษาจากเอกสาร การสัมภาษณ์ และการนำชุดการแสดงระบำซอ ที่สืบทอดไว้โดยวิทยาลัยนาฏศิลปเชียงใหม่มาศึกษาวิเคราะห์ รวมทั้งผู้วิจัยได้ศึกษาปฏิบัติท่ารำด้วยตัวเอง การวิจัยพบว่าพระราชชายาเจ้าดารารัศมี ทรงเกี่ยวข้องกับนาฏยศิลป์ดนตรีตั้งแต่ยังทรงพระเยาว์ และเมื่อเข้ามาถวายการรับใช้ใต้เบื้องพระยุคลบาท สมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ระหว่างปี พ.ศ. 2429-2457 ก็ทรงได้รับประสบการณ์ทางด้านนาฏยศิลป์ดนตรีในราชสำนัก ทั้งจากการเรียนรู้ด้วยพระองค์เอง และสนับสนุนให้ผู้ใกล้ชิดได้ศึกษาจนเชี่ยวชาญ และเมื่อเสด็จกลับไปประทับที่เชียงใหม่ ในบั้นปลายและพระชนม์ชีพพระองค์ก็ได้ทรงคิดออกแบบ และส่งเสริมให้ครูละครของพระองค์ ประดิษฐ์การแสดงนาฏยศิลป์ทั้งแบบล้านนา และแบบนาฏยศิลป์ราชสำนักขึ้นหลายชุด การศึกษาระบำซอ ทำให้ทราบกลวิธีคิดประดิษฐ์ท่ารำของพระราชชายาฯ ซึ่งผสมผสานการรำแบบราชสำนักกับการฟ้อนล้านนา และการเต้นของชาวเขาเข้าด้วยกันอย่างสวยงาม มีลักษณะการรำตีบทตามคำร้อง ท่ารำที่นำมาจากแม่ท่านาฏยศิลป์ไทย และลักษณะการใช้เท้าคล้ายการเต้นของชาวเขา สรุปว่าพระราชชายาเจ้าดารารัศมี ทรงเป็นเจ้านายฝ่ายเหนือที่มีคุณูปการ ต่อวงการนาฏยศิลป์ล้านนาเป็นอย่างยิ่ง ผลงานของพระองค์ท่านทุกชุดมีเอกลักษณ์เฉพาะตัว และสมควรมีการศึกษาค้นคว้าเพิ่มเติม เพื่อยกย่องพระอัจฉริยภาพทางด้านนาฏยศิลป์ของพระองค์ท่าน ให้เป็นที่แพร่หลายต่อไป