การรำตรวจพลของตัวพระในการแสดงละครในเรื่องอิเหนา

Abstract

วิทยานิพนธ์ฉบับนี้ มีวัตถุประสงค์ในการศึกษารำตรวจพลในการแสดงละครในเรื่องอิเหนา ซึ่งมีปรากฏเฉพาะการรำตรวจพลอิเหนาและการรำตรวจพลปันหยี โดยศึกษาในด้านความเป็นมาองค์ประกอบการแสดงและกลวิธีการรำ การวิจัยนี้ใช้วิธีศึกษาจากเอกสารที่เกี่ยวข้อง การสัมภาษณ์ การสังเกตจากวีดีทัศน์และภาพถ่าย การฝึกหัดด้วยตนเองรวมถึงประสบการณ์ในการสอนมากกว่า 10 ปี รำตรวจพลเป็นศิลปะการรำดั้งเดิมที่มีเนื้อหาอยู่ในวรรณกรรมไทย โดยกวีได้แต่งขึ้นจากเหตุการณ์การรบของกษัตริย์ในสมัยโบราณ มีการนำเสนอรำตรวจพลเป็น 2 รูปแบบคือ: 1. รำตรวจพลในโขน 2. รำตรวจพลในละคร รำตรวจพลในละครในเรื่องอิเหนาจัดเป็นการรำตรวจพลที่ได้รับความนิยมในสมัยโบราณ แต่ในปัจจุบันไม่ได้รับการฟื้นฟูจึงอาจสูญหายได้ การรำตรวจพลในการแสดงละครในเรื่องอิเหนา มีจุดมุ่งหมายที่สำคัญ 3 ประการคือ การออกรบ การเสด็จประพาส การเดินทางเพื่อปฏิบัติภารกิจต่างๆ ประกอบด้วยท่ารำหลักจำนวน 9 ท่าคือ ท่าเดิน เท้าฉาก เฉิดฉิน ลงเสี้ยว รำส่ายหรือหมุนตัว เรียกถามความพร้อม ท่าฉะ เก็บอาวุธหยิบแส้ ขึ้นม้า สอดเชิด ส่วนท่ารอง ท่าขยาย ท่าเชื่อม เป็นส่วนช่วยเพิ่มความสวยงามและความสมบูรณ์ของกระบวนท่ารำ กลวิธีในการรำเพื่อแสดงฝีมือโดยใช้อาวุธของผู้เป็นแม่ทัพใน 6 ขั้นตอนคือการปรากฏกาย แสดงความสามารถการใช้อาวุธ ตรวจแถว ถามความพร้อม แสดงแสนยานุภาพ และเข้าประจำที่เตรียมพร้อมเคลื่อนทัพ ในด้านองค์ประกอบการแสดง ประกอบด้วย ผู้แสดงที่นอกจากจะมีคุณสมบัติของรูปร่างและใบหน้าที่สมส่วนแล้ว ยังต้องมีทักษะการฟังจังหวะเพลง รวมทั้งมีปฏิภาณไหวพริบในการแก้ปัญหาเฉพาะหน้าได้เป็นอย่างดี การแต่งกายจะแต่งแบบยืนเครื่องพระ แต่ต่างกันที่เครื่องประดับศีรษะ วงปี่พาทย์นิยมใช้เครื่องคู่ เพลงประกอบท่ารำเป็นเพลงที่มีทำนองล้วนๆ อุปกรณ์การแสดงที่สำคัญคือกริช ม้าและแส้ ส่วนฉากไม่ค่อยเน้นเพราะนิยมรำหน้าม่าน งานวิจัยชิ้นนี้นับเป็นองค์ความรู้ของนักนาฏยประดิษฐ์ในอดีต ที่เป็นประโยชน์ทั้งด้านวิชาการและวิชาชีพนาฏยศิลป์แบบหลวง รวมทั้งมีคุณค่าทางมรดกในด้านศิลปวัฒนธรรมของประเทศไทยในปัจจุบัน