การปรับปรุงและพัฒนาต้นแบบสิ่งอำนวยความสะดวกชุมชน เพื่อการอยู่อาศัยที่เหมาะสมกับการใช้ชีวิตของผู้สูงอายุอย่างมีคุณภาพในชนบท : กรณีศึกษา ตำบลท่างาม จังหวัดสิงห์บุรี

Abstract

การจัดเตรียมสภาพแวดล้อมที่เหมาะสมต่อผู้สูงอายุถือเป็นประเด็นที่มีความสำคัญสำหรับประเทศไทย เนื่องจากประเทศไทยกำลังก้าวเข้าสู่สังคมสูงอายุอย่างรวดเร็ว ซึ่งมีพระราชบัญญัติผู้สูงอายุ พ.ศ.2546 มาตรา 11 ได้กล่าวถึงสิทธิของผู้สูงอายุในการได้รับการคุ้มครอง การสนับสนุนในการอำนวยความสะดวกและความปลอดภัยในอาคาร สถานที่ ยานพาหนะหรือการบริการสาธารณะ ถึงแม้จะมีพระราชบัญญัติดังกล่าวแต่ผู้สูงอายุก็ยังคงเข้าถึงสิ่งอำนวยความสะดวกต่างๆ ได้ยาก อันเกิดจากการออกแบบที่ไม่เหมาะสมทำให้ไม่สามารถตอบสนองต่อกลุ่มผู้สูงวัยได้ ในการออกแบบจำเป็นต้องเข้าใจในตัวผู้สูงอายุที่จะเข้าใช้ก่อน ซึ่งในงานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาถึงลักษณะทางสังคม เศรษฐกิจ ประชากร สภาพแวดล้อมและสิ่งอำนวยความสะดวกชุมชนของผู้สูงอายุ รวมทั้งมีการติดตามผลการปรับปรุงพื้นที่สิ่งอำนวยความสะดวก เพื่อนำมาสู่การเสนอแนวทางในการปรับปรุงสิ่งอำนวยความสะดวกชุมชนและเส้นทางการสัญจร ให้เหมาะสมต่อผู้สูงอายุและผู้ใช้งานทุกกลุ่มวัย ทางผู้วิจัยได้ทำการคัดเลือกพื้นที่ที่มีความเหมาะสมในการศึกษา คือ หมู่ 4 และหมู่ 6 ตำบลท่างาม จังหวัดสิงห์บุรี โดยประชากรกลุ่มตัวอย่างเป็นผู้สูงอายุ (60 ปีขึ้นไป) ทั้งสิ้น 106 คน ผลการศึกษา พบว่า สิ่งอำนวยความสะดวกชุมชนที่ผู้สูงอายุมีการเข้าใช้ทำกิจกรรมบ่อยครั้ง และเป็นศูนย์กลางชุมชน ได้แก่ ศาสนสถาน สถานพยาบาล และลานอเนกประสงค์/สวนสาธารณะ ซึ่งตั้งอยู่ภายในชุมชนของผู้สูงอายุ โดยการเดินทางภายในชุมชนจะใช้การเดินเป็นหลัก ซึ่งอยู่ในรัศมีการเดินตามทฤษฎี 800 เมตร แต่สำหรับการเดินทางไปยังสถานที่ภายนอกชุมชนจะใช้จักรยานยนตร์ ซึ่งความถี่ในการเดินทาง การทำกิจกรรม และความต้องการในการช่วยเหลือของผู้สูงอายุจะขึ้นอยู่กับอายุที่เปลี่ยนแปลงไปหรือความเสื่อมในการทำงานของร่างกาย ในส่วนของสภาพแวดล้อมและสิ่งอำนวยความสะดวกชุมชนยังคงมีความทรุดโทรมและขาดความปลอดภัยในการเข้าใช้งานของผู้สูงอายุ โดยเฉพาะทางเดินและเส้นทางการสัญจร พื้นที่ที่ได้รับงบประมาณในการปรับปรุงให้เหมาะสมต่อการเข้าใช้งานของผู้สูงอายุยังคงไม่เป็นไปตามเกณฑ์มาตรฐานถือเป็นการปรับปรุงที่ไม่สามารถตอบสนองต่อการเข้าใช้งานจริงได้ โดยเป็นผลมาจากข้อจำกัดของหน่วยงานท้องถิ่นในการออกแบบและปรับปรุง ในการออกแบบและปรับปรุงสิ่งอำนวยความสะดวกชุมชนที่เหมาะสมต่อผู้สูงอายุต้องมีการคำนึงถึงการเข้าใช้/การเข้าถึงที่สะดวก ปลอดภัย และสภาพแวดล้อมที่มีความเหมาะสม โดยปัจจัยเหล่านี้จะเป็นตัวผลักดันให้ผู้สูงอายุมีการเข้าใช้พื้นที่ภายนอกมากขึ้น ส่งผลให้มีปฏิสัมพันธ์กับคนภายในชุมชน และนำมาสู่คุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น โดยแนวทางการออกแบบปรับปรุงส่วนใหญ่จะเป็นการสร้างทางลาด ห้องน้ำ ที่จอดรถ เพิ่มราวจับ เพิ่มช่องทางเดิน เพิ่มต้นไม้ให้ร่มเงาและแสงไฟส่องสว่าง ในบริเวณศูนย์กลางชุมชนและพื้นที่ต่อเนื่อง ซึ่งแนวทางที่เสนอไปจะสัมฤทธิ์ผลได้ก็ต่อเมื่อมีการนำไปสู่การปฏิบัติ จากการศึกษาพบว่าข้อจำกัดของหน่วยงานท้องถิ่นถือเป็นอุปสรรคในการจัดทำ ดังนั้นแนวทางในการแก้ไข คือ การจัดเตรียมแบบก่อสร้างที่ได้มาตรฐาน มีการประมาณราคาค่าก่อสร้างตามลักษณะโครงการ และมีการจัดหาแหล่งงบประมาณที่เหมาะสมโดยหน่วยงานท้องถิ่นเป็นผู้ให้การสนับสนุนหลัก ซึ่งแนวทางการแก้ไขดังกล่าวจะทำให้พื้นที่ศึกษากลายเป็นพื้นที่ต้นแบบทางด้านผู้สูงอายุอย่างสมบูรณ์ โดยการต่อยอดงานวิจัยฉบับนี้จะเป็นการติดตามผลกระบวนการดำเนินงานและประเมินความสำเร็จหรือข้อผิดพลาดของโครงการที่เกิดขึ้นจริง